Η Λακατάμια βρίσκεται στη Ν.Δ. περίμετρο της μείζονος Λευκωσίας με κύριο φυσικό χαρακτηριστικό τον ποταμό Πεδιαίο που διατρέχει τη γη της σε μήκος 5 χιλιομέτρων. Η άγονη λοφώδης περιοχή δυτικά του Πεδιαίου, με ανώτατο υψόμετρο 280 μ., ήταν για αιώνες βοσκότοποι και κριθαροχώραφα.

Δεν υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα ούτε μαρτυρίες από αρχαία κείμενα ή άλλες πηγές που να τεκμηριώνουν την ύπαρξη αρχαίας πόλης στη θέση της σημερινής Λακατάμιας.

Είναι όμως πολύ πιθανό να υπήρχαν αγροτικοί οικισμοί, όπως είναι αποδεδειγμένο, από τα μεσαιωνικά χρόνια και μετά των οποίων οι κάτοικοι να καλλιεργούσαν την εύφορη γη της περιοχής και να προμήθευαν τη Λευκωσία με γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα.

Η αρχαιότερη γραπτή αναφορά στη Λακατάμια περιέχεται στο «Χρονικόν Γεωργίου Βουστρώνιου 1456-1489 μ.Χ.», ο οποίος γράφει ότι η Λακατάμια ανήκε στον Κόμη της Τρίπολης Πέτρο Λουζινιανό ο οποίος το 1436 εβάπτισε την Καρλόττα κόρη του ανεψιού του Βασιλιά Ιωάννη «και εχάρισεν της την Λακαταμίαν».

Αναφορικά με την προέλευση του ονόματος της Λακατάμιας υπάρχουν μόνο υποθέσεις που στηρίζονται ή σε ισχνές και αόριστες πηγές ή σε εκ των υστέρων ερμηνείες που χρησιμοποιούν ιστορικά στοιχεία της ζωής στη Λακατάμια.

Μια δημοφιλής υπόθεση θέλει τη Λακατάμια να κατάγεται από την αρχαία Σπάρτη με το όνομα Λακεδαίμων το οποίο, παραφρασμένο από το χρόνο, κατέληξε, στα χρόνια των Λουζινιανών, στο σημερινό όνομα. Η υπόθεση αυτή στηρίζεται σε μια ισχνή και αόριστη μαρτυρία ενός Βυζαντινού συγγραφέα, του Στέφανου Βυζάντιου, τον οποίο ο Κυριάκος Χατζηιωάννου τοποθετεί στον 5ο ή 6ο αιώνα μ.Χ., και του οποίου το έργο χάθηκε και σώθηκε μια Επιτομή που έκαμε κάποιος με το όνομα Ερμόλαος. Στην Επιτομή αυτή, μετά από κατάλογο παραλιακών πόλεων της Κύπρου,  γράφει και δίνει ένα κατάλογο ονομάτων, μεταξύ των οποίων και το όνομα «Λακεδαίμων» χωρίς καμιά απολύτως πρόσθετη πληροφορία.

Την εκδοχή ότι αυτή η υποτιθέμενη Λακεδαίμων είναι η σημερινή Λακατάμια εκ παραφθοράς υιοθετούν ο Νέαρχος Κληρίδης («Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου» 1961, σ.129) και  ο Σίμος Μέναρδος («Τοπωνυμικαί και Λαογραφικαί Μελέται» 1970, σ.84).

Η πιθανότερη καταγωγή του ονόματος της Λακατάμιας πρέπει να συνδέεται με τα πολλά αλακάτια που για αιώνες ήταν μέρος της αγροτικής ζωής της περιοχής. Καθώς ήταν πλούσια σε υπόγεια (σε μικρό βάθος) νερά η περιοχή, τα αλακάτια ήταν ο μοναδικός τρόπος άντλησης για την άρδευση κατά τους θερινούς μήνες. Μέχρι το 1945 ήταν καταγραμμένοι περίπου 80 τέτοιοι αλακατόλακκοι που αντλούσαν από βάθος μέχρι 30 πόδια. Ο Ρώσος μοναχός Βασίλιϊ Γρηγόροβιτς Μπάρσκυ επισκέφθηκε το 1735 τη Μονή Αρχαγγέλου όπου φιλοξενήθηκε τρεις μέρες και σημείωσε, μεταξύ άλλων, τα εξής για την παραμονή του.

«Η μονή αυτή ονομάζεται Ελληνιστί ο Αρχάγγελος της “Αλακαταμίας” δηλαδή ο Αρχάγγελος του φρέατος, διότι υπάρχουν πολλά φρέατα εις την μονήν και εις το παρακείμενο χωρίον, ένεκεν του μαλακού εδάφους δι εκσκαφή και των πολλών εν αυτώ πηγών».

Το χειροκίνητο αλακάτι ήταν επίσης ευρύτατα διαδεδομένο στους λάκκους που σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του χωριού είχαν στα σπίτια τους για να αντλούν νερό για οικιακή χρήση. Αυτό το χειροκίνητο αλακάτι υιοθετήθηκε και ως το έμβλημα της Λακατάμιας όταν ανακηρύχθηκε σε δήμο το 1986.

Η Τουρκική εισβολή του 1974 έφερε την πλήρη ανατροπή του τοπίου στη Λακατάμια, με μια πληθυσμιακή έκρηξη που δεκαπλασίασε τον πληθυσμό της μέσα σε δύο δεκαετίες μετατρέποντας την, από μια κοινότητα 5.000 κατοίκων αμέσως πριν την εισβολή, σε μια πόλη των 45.000 κατοίκων τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Η Λακατάμια, ευρισκόμενη στην εξωτερική περίμετρο της Μείζονος Λευκωσίας και σε σχετικά ασφαλή απόσταση από τη γραμμή αντιπαράταξης, δέχθηκε μεγάλο κύμα προσφύγων από όλες τις κατεχόμενες περιοχές τόσο σε κυβερνητικούς συνοικισμούς όσο και σε ιδιωτικές προσφυγικές κατοικίες.

Επιπλέον, αν ληφθεί υπόψη και ο μεγάλος αριθμός μετοίκων από τις αποψιλωμένες ορεινές περιοχές, γίνεται κατανοητό το μωσαϊκό του πληθυσμού που συνθέτει σήμερα την πόλη της Λακατάμιας.

Σήμερα η Λακατάμια είναι κατεξοχήν οικιστική περιοχή και μεγάλο μέρος του πληθυσμού της εξακολουθεί να εργάζεται στη Λευκωσία ή στις βιομηχανικές περιοχές έξω από τα όρια της πόλης.

H  Λακατάμια είναι σήμερα ένας από τους δέκα δήμους της μείζονος Λευκωσίας.  Μέχρι το 1979 η Λακατάμια ήταν Χωριτική Αρχή και από το 1979-1986 ήταν Συμβούλιο Βελτιώσεως. Aνακηρύχθηκε σε Δήμο τις 23 Φεβρουαρίου 1986 μετά από δημοψήφισμα κατά το οποίο 86% των κατοίκων της πόλης είχαν δώσει θετική ψήφο. Σήμερα ο Δήμος διοικείται από τη Δήμαρχο και 22μελές Δημοτικό Συμβούλιο που εκλέγονται για πενταετή θητεία.

Μετά την ανακήρυξη σε δήμο, η Λακατάμια διαιρέθηκε διοικητικά σε τέσσερις ενορίες με αντίστοιχους κοινοτάρχες.

Οι ενορίες αυτές είναι: Ενορία Αγίας Παρασκευής, Ενορία Αγίου Νικολάου, Ενορία Αγίου Μάμαντος και Ενορία Αρχαγγέλου – Ανθούπολης.

Τα δημοτικά όρια της Λακατάμιας έχουν καθοριστεί με την ανακήρυξη της σε Δήμο. Σήμερα η Λακατάμια έχει πληθυσμό περίπου 45.000 κατοίκους και έκταση 29 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η Λακατάμια συνορεύει με τους Δήμους Στροβόλου, Λατσιών, Έγκωμης και Τσερίου, και τις κοινότητες Δευτεράς, τους Αγίους Τριμιθιάς και το Παλιομέτοχο.

Ο Δήμος, σύμφωνα με τον περί Δήμων Νόμο, αποφασίζει και μεριμνά για:

• Την εφαρμογή του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου εντός των ορίων του.
• Την κατασκευή, συντήρηση, καθαριότητα, φωτισμό, και ελεύθερη χρήση οδών και γεφυρών.
• Την ονομασία οδών.
• Την κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία συστημάτων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων και συστημάτων αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων.
• Την καθαριότητα και υγιεινή κατάσταση του Δήμου και την αποκομιδή και διαχείριση των απορριμμάτων
• Την καλή εμφάνιση του Δήμου και την προστασία και βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος.
• Τη δημόσια υγεία και την υγιεινή των τροφίμων

Ο Δήμος Λακατάμιας κατ’ εξαίρεση από άλλους Δήμους, έχει δική του Υπηρεσία Υδατοπρομήθειας η οποία μεριμνά για την κατασκευή, συντήρηση, και λειτουργία συστημάτων ύδρευσης των εντός των ορίων της πόλης περιοχών.

Ο πολιτισμός είναι ο ισχυρότερος κρίκος που δένει τους ανθρώπους σε κοινότητα. Η δημιουργία και προσφορά πολιτισμού υπήρξε πάντα ύψιστη προτεραιότητα των δημοτικών αρχών. Παρά τους πενιχρούς πόρους του Δήμου, επενδύθηκαν σημαντικά κονδύλια σε έργα που θα έφερναν μαζί τους ανθρώπους ώστε, μέσα από την καθημερινή σε διαφορετικά επίπεδα επικοινωνία, να αποκτήσουν το αίσθημα της κοινότητας.

Δημοτικό Αμφιθέατρο
Το Δημοτικό Αμφιθέατρο είναι το πρώτο μεγάλο έργο που αποφασίστηκε και σχεδιάστηκε αφότου η Λακατάμια έγινε Δήμος.
Εγκαινιάστηκε το 1994 και είναι χωρητικότητας 1.600 θεατών. Από της ανέγερσης του λειτούργησε και συνεχίζει να λειτουργεί ως ο πολιτιστικός πνεύμονας της Λακατάμιας κατά τις θερινές περιόδους.
Θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, κινηματογραφικές παραστάσεις, ποικίλες εορταστικές εκδηλώσεις, φέρνουν στο αμφιθέατρο χιλιάδες δημότες και όχι μόνον προσφέροντας τους, πέραν από την πνευματική τροφή και τη χαρά της συνεύρεσης.

Αίθουσα Εκθέσεων (Πινακοθήκη)
Κάτω από τις κερκίδες του Αμφιθεάτρου, με μια θαυμάσια αξιοποίηση του χώρου, κτίστηκε και λειτουργεί από το 1996 η Δημοτική Αίθουσα Εκθέσεων.
Εξοπλισμένη με σύγχρονα μέσα για τις ανάγκες ενός εκθεσιακού χώρου, φιλοξενεί εκθέσεις ζωγραφικής και άλλων μορφών εικαστικής έκφρασης, διαλέξεις και διάφορες άλλες δραστηριότητες.

Γραμμικό Πάρκο Πεδιαίου
Η προμετωπίδα των πάρκων στο Δήμο είναι το Γραμμικό Πάρκο του Πεδιαίου Ποταμού. Η δημιουργία του πεζόδρομου και του ποδηλατοδρόμου και η πλούσια φύτευση κατά μήκος της κοίτης του Πεδιαίου ποταμού προσδίδει ιδιαίτερο χαρακτήρα στην πόλη.
Παράλληλα με τον πεζόδρομο και ποδηλατόδρομο έχει δημιουργηθεί ειδικός δρόμος για πεζοπόρους με σκύλους.  Επιπλέον έχουν δημιουργηθεί δύο πεζογέφυρες πάνω στον Πεδιαίο ποταμό για διευκόλυνση της διακίνησης προς και από το Γυμνάσιο Αρχαγγέλου και το Λύκειο Αγίου Γεωργίου.

Αθλητικές Εγκαταστάσεις
Στο Δήμο Λακατάμιας έχει δημιουργηθεί το 2000  Δημοτικό Στάδιο για τη διεξαγωγή ποδοσφαιρικών αγώνων.  Το Στάδιο περιλαμβάνει και εγκαταστάσεις για τη διεξαγωγή αγώνων στίβου και κλασσικού αθλητισμού. Το 2001 λειτούργησε το Δημοτικό Κολυμβητήριο με 2 πισίνες για το κοινό και χωριστή πισίνα Ολυμπιακών προδιαγραφών για τη διεξαγωγή αγώνων κολύμβησης, καφετερία και κλειστή αίθουσα δεξιώσεων.

Κέντρο Υγείας
Καρπός μακρόχρονων προσπαθειών των δημοτικών αρχών ήταν η ανέγερση και λειτουργία του Κέντρου Υγείας,  το οποίο παρέχει πρωτοβάθμια ιατρική φροντίδα. Νέα δυναμική στην προσφορά πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας έδωσε η ανέγερση και λειτουργία από το 2015 ορόφου στο Κέντρο Υγείας.

Πολυδύναμο Κέντρο Λακατάμιας
Το Πολυδύναμο Κέντρο βρίσκεται δίπλα από το Κέντρο Υγείας. Λειτουργεί ως Κέντρο Ψυχαγωγίας, δημιουργικής απασχόλησης και φροντίδας ηλικιωμένων καθώς και ως Κέντρο προστασίας και απασχόλησης παιδιών σχολικής ηλικίας φιλοξενώντας παιδιά από τα 8 Σχολεία της Λακατάμιας.

Ανοικτό Σχολείο Λακατάμιας
Ο  θεσμός του Ανοικτού Σχολείου λειτουργεί στο Δήμο Λακατάμιας από το 2009 και επιχορηγείται από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Το Ανοικτό Σχολείο (το οποίο λειτουργεί κάτω από τη Διοίκηση του Πολυδύναμου Κέντρου Λακατάμιας) υπηρετεί τον σκοπό της διά βίου μάθησης και δημιουργεί παράλληλα τις προϋποθέσεις για τη μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των σχολικών εγκαταστάσεων για επιμορφωτικές, ψυχαγωγικές, πολιτιστικές και άλλες δραστηριότητες τόσο των παιδιών όσο και ενήλικων πολιτών.
Πέρα από την ανάπτυξη της πολιτιστικής δραστηριότητας, το Ανοικτό Σχολείο ενισχύει και συσφίγγει τους δεσμούς και τις σχέσεις μεταξύ των πολιτών, παρέχει ταυτόχρονα την ευκαιρία σε όλους να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο τον ελεύθερό τους χρόνο, ενώ παράλληλα προάγει τη συνεργασία, τη συλλογικότητα και όλες τις αξίες που καλλιεργούνται και προάγονται μέσα από υγιείς και ψυχωφελείς δραστηριότητες.
Το Ανοικτό Σχολείο Λακατάμιας, είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην Κύπρο, και τα προγράμματα του πραγματοποιούνται πρωινές απογευματινές και νυκτερινές ώρες, με απώτερο σκοπό να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των Δημοτών Λακατάμιας.

Δημοτική Βιβλιοθήκη
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Λακατάμιας στεγάζεται στο κτήριο του Δημαρχείο Λακατάμιας. Η Βιβλιοθήκη λειτουργεί ως αναγνωστήριο και ως δανειστική. Mέλος της μπορεί να γίνει όποιος επιθυμεί, παρουσιάζοντας την ταυτότητα του. Μέλη μπορούν να εγγραφούν και παιδιά όταν συνοδεύονται από κάποιον ενήλικα.
O χώρος διαθέτει : Βιβλιοστάσιο,   Κλειστή αίθουσα –αναγνωστήριο με βιβλία αναφοράς,  ηλεκτρονικούς υπολογιστές για τους επισκέπτες της βιβλιοθήκης και παιδικό τμήμα. Ο χώρος διαθέτει πρόσβαση για ανάπηρους.
Στα πλαίσια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2013, πάνω σε τακτική βάση, Αναγνωστική Λέσχη.

Μουσείο Ιστορίας και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Δήμου Λακατάμιας
Tο Μουσείο Ιστορίας και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Δήμου Λακατάμιας, βρίσκεται στον παραδοσιακό πυρήνα της ενορίας της Αγίας Παρασκευής.  Ο χώρος στον οποίο στεγάζεται το Μουσείο είναι  μια παραδοσιακή οικία κτισμένη το 1922.
Το Μουσείο, έχει σκοπό να διασώσει, να μελετήσει και να αναδείξει την Ιστορία και την Πολιτιστική κληρονομιά της Λακατάμιας. Μέσα από τα αντικείμενα που εκτίθενται επιχειρείται η αναπαράσταση της ζωής της κυπριακής κοινωνίας του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.
Στα πέντε δωμάτια της κύριας οικίας, παρουσιάζονται οι βασικοί χώροι και ο κύριος εξοπλισμός μιας παραδοσιακής οικίας.  Στην αυλή  εκτίθενται αντικείμενα που αφορούν χαρακτηριστικές αγροτικές ασχολίες της Λακατάμιας.