Στην ημερήσια διάταξη της Επιτροπής Ελέγχου και Παρακολούθησης του Κογκρέσου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία συνεδρίασε στην Στοκχόλμη την 24 Φεβρουαρίου 2012 βρισκόταν και το θέμα της Τοπικής και Περιφερειακής Δημοκρατίας στη Λιθουανία.
Κατά την διάρκεια της εν λόγω συνάντησης, το μόνιμο μέλος της Ένωσης Δήμων στο Κογκρέσο του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ειρήνη Λοϊζίδου Νικολαϊδου, παρουσίασε ως εισηγήτρια, έκθεση αναφορικά με την τοπική δημοκρατία στη Λιθουανία η οποία ετοιμάστηκε μετά από επίσκεψη αντιπροσωπείας της αρμόδιας επιτροπής του Κογκρέσου στη Λιθουανία μεταξύ 6 και 8 Ιουνίου 2011.
Η επίσημη αποστολή η οποία αποτελείτο από δύο μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης εκ των οποίων η κα Λοϊζίδου, τον Ιρλανδό εμπειρογνώμονα David Morgan και δύο μέλη της Γραμματείας της επιτροπής, συναντήθηκε με δημάρχους, δημοτικούς συμβούλους, εκπροσώπους κρατικών και τοπικών αρχών, δικαστές, υπουργούς, μέλη του συλλόγου των τοπικών αρχών και εμπειρογνώμονες.
Η αντιπροσωπεία από τις πρώτες συναντήσεις υιοθέτησε ως σημαντικότερα ευρήματα αφενός ότι οι αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κατοχυρώνονται από το Σύνταγμα της Λιθουανίας και αφετέρου ότι η αρχή της επικουρικότητας λειτουργεί και είναι σεβαστή.
Επιπλέον το 2010 το καθεστώς των περιφερειών στη Λιθουανία, οι οποίες μέχρι τότε λειτουργούσαν ως 2ος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης, άλλαξε και οι αρμοδιότητες των περιφερειών μεταφέρθηκαν σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο. Με αυτή την αλλαγή, μεταφέρθηκαν αρμοδιότητες σε τοπικό επίπεδο χωρίς να μεταφερθούν και τα ανάλογα κονδύλια για την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων την ίδια ώρα που και οι δυνατότητες δανεισμού των τοπικών αρχών περιορίστηκαν.
Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι η Ένωση Δήμων στην οποία ανήκουν τα δημαρχεία στη Λιθουανία δεν έχει την δυνατότητα να τα εκπροσωπήσει ενώπιον των δικαστηρίων.
Η πρωτεύουσα της Λιθουανίας, το Βίλνιους, δεν έχει το αναμενόμενο νομικό καθεστώς της πρωτεύουσας με ότι αυτό συνεπάγεται σε αρμοδιότητες και παραχώρηση κρατικών κονδυλίων.
Η έκθεση της αντιπροσωπείας και κατ΄επέκταση της Επιτροπής εμπεριέχει τις κάτωθι εισηγήσεις προς τις Λιθουανικές αρχές οι οποίες τέθηκαν προς έγκριση στην συνεδρίαση της 24η Φεβρουαρίου 2012 στη Στοκχόλμη:
- Να ενθαρρύνουν και να στηρίξουν την μεταφορά σημαντικών οικονομικών κονδυλίων στις τοπικές αρχές.
- Να αποζημιώσουν τις τοπικές αρχές για την ενάσκηση των αρμοδιοτήτων του περιφερειακού επιπέδου τοπικής αυτοδιοίκησης.
- Να επαναρχίσει ο διάλογος για το ειδικό καθεστώς που θα πρέπει να αποκτήσει το Βίλνιους.
- Να διαβεβαιώσουν ότι η Ένωση Δήμων της Λιθουανίας θα μπορεί να εκπροσωπήσει όλα τα δημαρχεία ενώπιον των τοπικών δικαστηρίων.
- Να ενθαρρύνουν και να αναπτύξουν την συμμετοχή των πολιτών μέσα από επιπρόσθετες διαδικασίες π.χ τοπικά δημοψηφίσματα που να ενισχύουν τον ρόλο της γειτονιάς.
- Να ενδυναμώσουν το ρόλο του Επιτρόπου Διοικήσεως για πιθανά παράπονα πολιτών εναντίον δημαρχείων.
Από την ως άνω έκθεση και από άλλες παρόμοιες που ετοιμάζονται σε τακτά διαστήματα για όλες τις χώρες μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης συνάγονται χρήσιμα συμπεράσματα και διαφαίνονται χρήσιμες πρακτικές που είναι καλό να λαμβάνονται υπόψιν ειδικά από χώρες σαν την δική μας που βρίσκονται σε διαδικασία αναδιάρθρωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης.