Είναι με ιδιαίτερη χαρά που αποδέχτηκα την πρόσκληση να συμμετέχω σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα που διοργανώνει η ΣΗΔΗΚΕΚ-ΠΕΟ και αφορά ένα θέμα που μπαίνει πλέον, θέλω να πιστεύω, στην τελική τροχιά της υλοποίησής του, αυτό της τόσο αναγκαίας Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο νησί μας.
Η Ένωση Δήμων προωθεί και προβάλλει την ανάγκη για εκσυγχρονισμό και μεταρρύθμιση της τοπικής δημοκρατίας στον τόπο μας εδώ και καιρό.
Αναμφίβολα, όλοι μας συμφωνούμε ότι αυτή η Μεταρρύθμιση χρειάζεται. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο έχει άμεση ανάγκη να εκσυγχρονιστεί, να ενισχυθεί και να καταστεί ένας πραγματικά αυτοδιοικητικός λειτουργικός μηχανισμός, μια αυτόνομη τοπική δημοκρατία, μια μικρή τοπική κυβέρνηση.
Για να το πετύχουμε, η Μεταρρύθμιση πρέπει να περιλαμβάνει επιγραμματικά τέσσερεις βασικούς πυλώνες:
1. Διασφάλιση της διοικητικής αυτοτέλειας των Δήμων.
2. Διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και βιωσιμότητας των Δήμων.
3. Μεταφορά νέων αρμοδιοτήτων στους Δήμους σε συνάρτηση με τη μεταφορά των ανάλογων οικονομικών πόρων από το Κράτος για την άσκησή τους από τους Δήμους.
4. Διασφάλιση της λειτουργικότητας και της πρακτικής εφαρμογής του νέου προτεινόμενου μοντέλου, σεβόμενοι τις τοπικές ιδιαιτερότητες και προνοώντας ένα επαρκή και περιεκτικό μεταβατικό στάδιο.
Ταυτόχρονα, μεταρρυθμίζοντας το θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θέλουμε να πετύχουμε τη δημιουργία λειτουργικών υπηρεσιών, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα του πολίτη και θα αποκαταστήσουν τη χαμένη του εμπιστοσύνη προς το θεσμό, που βρίσκεται πιο κοντά του από κάθε άλλο θεσμό.
Όραμά μας, ως Ένωση Δήμων Κύπρου, είναι στο τέλος αυτού του δρόμου να έχουμε μια Τοπική Αυτοδιοίκηση, σύγχρονη με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η οποία να λειτουργεί με την απαραίτητη αυτονομία, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας που υπηρετεί, απαλλαγμένη από αχρείαστη γραφειοκρατία και τα προβλήματα αδιαφάνειας που μας έχουν ταλανίσει τα τελευταία χρόνια.
Έχουμε ως πυξίδα στην πορεία αυτή, τον Ευρωπαϊκό Χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Συμβουλίου της Ευρώπης, τον οποίο η Κύπρος επικύρωσε από το 1988 αλλά και τις Καλές Πρακτικές για την Τοπική Δημοκρατία που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια του ίδιου οργανισμού. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι τρεις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με την τοπική δημοκρατία στην Κύπρο 96 (2001), 178 (2005) και 389 (2016).
Αυτοί είναι οι στόχοι που θέλουμε να δούμε να υλοποιούνται μέσα από τη Μεταρρύθμιση και για μάς αυτή είναι και η ουσία του όλου εγχειρήματος.
Θέλω να καταστήσω σαφές ότι για την Ένωση Δήμων Κύπρου δεν αποτελεί για κανένα λόγο, αυτοσκοπό η συνένωση/ συγχώνευση ή η μείωση του αριθμού των Δήμων. Εξάλλου, όπως προανέφερα, αυτή δεν είναι σε καμιά περίπτωση η ουσία της Μεταρρύθμισης για μας.
Ωστόσο, ως Ένωση Δήμων κατανοούμε ότι για να πετύχουμε τους στόχους τους οποίους έχουμε θέσει και να γίνουμε πραγματικές τοπικές κυβερνήσεις, σε κάθε Δήμο πρέπει να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα πληθυσμού. Γι’ αυτό ως Ένωση Δήμων ουδέποτε είχαμε θέση ενάντια στις συνενώσεις / συγχωνεύσεις Τοπικών Αρχών αλλά υπό ορισμένες προϋποθέσεις, όπως:
1. Οι συνενώσεις αυτές πρέπει να εξεταστούν με βάση καθορισμένα γεωγραφικά, πληθυσμιακά ή και άλλα αντικειμενικά κριτήρια.
2. Να ληφθούν υπόψη συγκεκριμένες τοπικές ιδιαιτερότητες.
3. Στόχος μας πρέπει να είναι να μην υπάρχουν δύο ταχυτήτων τοπικές αρχές. Έτσι δεν πρέπει να αποκλείονται συνενώσεις μεταξύ Δήμων, μεταξύ Δήμων και Κοινοτήτων και μεταξύ Κοινοτήτων.
4. Πρέπει να υπάρξει μεταβατικό στάδιο όπου θα εφαρμοστούν στην πράξη αρκετές πρόνοιες της Μεταρρύθμισης ώστε να πειστούν οι πολίτες για τα οφέλη της Μεταρρύθμισης, να δούμε στην πράξη τυχόν ελλείψεις, αλλά και να πετύχουμε την όσο δυνατό μεγαλύτερη συναίνεση της τοπικής κοινωνίας.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι στην περίπτωση συνενώσεων Τοπικών Αρχών, δεν θα επηρεαστεί το υφιστάμενο προσωπικό των Δήμων. Κανένας εργαζόμενος δεν θα χάσει τη δουλειά του λόγω Μεταρρύθμισης και αυτή είναι μια πάγια θέση τόσο της Ένωσης Δήμων όσο και της Κυβέρνησης. Οι υπάλληλοι των Δήμων που θα συνενωθούν, θα μεταφερθούν στους νέους Δήμους που θα προκύψουν από τις συνενώσεις.
Όχι μόνο δεν θα υπάρξουν απολύσεις προσωπικού, αλλά το νέο καθεστώς θα προβλέπει την εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού των Δήμων, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο, για την περαιτέρω κατάρτιση και ανάπτυξη των δεξιοτήτων του.
Επανέρχομαι τώρα στην ουσία της Μεταρρύθμισης και στους τέσσερεις βασικούς πυλώνες, οι οποίοι είναι αλληλένδετοι μεταξύ τους.
Όταν αναφερόμαστε στη διοικητική αυτοτέλεια των Δήμων, το ζητούμενο είναι οι νέοι Δήμοι και τα νέα συμπλέγματα που θα προκύψουν, να είναι πραγματικές τοπικές αυτοδιοικήσεις. Τοπικές κυβερνήσεις με διοικητική ανεξαρτησία.
Διοικητική αυτοτέλεια σημαίνει οι τοπικές αυτές κυβερνήσεις να έχουν την εξουσία, πάντα μέσα στα πλαίσια που θα ορίζει ο Νόμος, να αποφασίζουν και να υλοποιούν τις πολιτικές και τις προτεραιότητες που θέτουν και εξυπηρετούν τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Οι νέες αυτές οντότητες πρέπει να είναι σε θέση να διαχειρίζονται τόσον τις ανάγκες για το προσωπικό όσον και τα έργα που θα πραγματοποιούνται, ξεφεύγοντας από το γρανάζι της κρατικής γραφειοκρατίας που εμποδίζει τις σημερινές δημοτικές αρχές να επιτελέσουν το έργο τους, σύμφωνα με την αποστολή τους.
Εδώ θέλω να διευκρινίσω ότι πρόθεση της Ένωσης Δήμων δεν είναι να δημιουργήσει φεουδαρχικές οντότητες εντός του Κράτους. Δεν είμαστε αντίθετοι στον έλεγχο νομιμότητας των αποφάσεων των δημοτικών αρχών και στη δημιουργία μηχανισμών, οι οποίοι θα διασφαλίζουν τη διαφάνεια του έργου μας. Αντίθετα η μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ένας από τους στόχους της Μεταρρύθμισης. Θέλουμε όμως να αποφύγουμε τον έλεγχο σκοπιμότητας των αποφάσεών μας, ώστε οι νέες δημοτικές αρχές να έχουν ελευθερία δράσεων σε έννομα πλαίσια.
Ο δεύτερος πυλώνας είναι αυτός της οικονομικής αυτοτέλειας και βιωσιμότητας. Είναι λογικό ότι χωρίς οικονομική αυτοτέλεια, δεν μπορεί να υπάρξει και ουσιαστική διοικητική ανεξαρτησία και αντίστοιχα χωρίς πραγματική διοικητική αυτοτέλεια, η οικονομική αυτοτέλεια γίνεται ανούσια και αναποτελεσματική.
Οι νέες δημοτικές αρχές πρέπει να είναι ελεύθερες να καθορίζουν και να διαχειρίζονται τους προϋπολογισμούς τους, όπως επιθυμούν, με τους κρατικούς θεσμούς να ασκούν έλεγχο νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας σε αυτούς. Σε αυτό περιλαμβάνονται ζητήματα που αφορούν τη σειρά προτεραιότητας υλοποίησης έργων, τη διαχείριση των αναγκών προσωπικού των Δήμων και άλλα.
Επιπλέον, είναι σημαντικό η κρατική χορηγία που θα παραχωρείται στους Δήμους να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των Δήμων, με βάση την κοστολόγηση των αρμοδιοτήτων τους και των υπηρεσιών που παρέχουν, ώστε να διασφαλιστεί το κομμάτι της βιωσιμότητας.
Αυτό μας φέρνει στον τρίτο πυλώνα της Μεταρρύθμισης, που δεν είναι άλλος από τις νέες αρμοδιότητες που θα παραχωρηθούν στους Δήμους.
Οι νέες δημοτικές αρχές που θα προκύψουν από τη Μεταρρύθμιση πρέπει να έχουν ξεκάθαρες αρμοδιότητες, οι οποίες να απορρέουν από τον νέο Νόμο και οι οποίες θα τους επιτρέπουν να ασκούν τα καθήκοντα τους, εντός των δημοτικών τους ορίων αποτελεσματικά.
Η παρούσα κατάσταση στην οποία περιπλέκονται διάφοροι φορείς για την άσκηση καθηκόντων, τα οποία θα έπρεπε να ανήκουν στους Δήμους, δημιουργεί αναποτελεσματικότητα και η κατάσταση αυτή αποβαίνει σε βάρος του πολίτη.
Οι αρμοδιότητες στις οποίες αναφέρομαι είναι πολλές αλλά ενδεικτικά θα αναφέρω μερικά παραδείγματα.
Οι Δήμοι πρέπει να καταστούν πολεοδομικές αρχές με ότι συμπεριλαμβάνει ο όρος. Η αρμοδιότητα αυτή θα αποφορτίσει σε μεγάλο βαθμό το θέμα της γραφειοκρατίας και θα βοηθήσει την ανάπτυξη.
Επίσης, θεωρούμε σημαντική την αρμοδιότητα της Δημοτικής Αστυνομίας. Ίσως ένας νέος νόμος θα μπορούσε να προνοεί για ξεκάθαρα καθήκοντα και αρμοδιότητες της δημοτικής αστυνομίας, ώστε να μην υπάρχει καμιά σύγχυση με αυτά της κεντρικής Αστυνομίας. Νομίζω δεν χρειάζεται να αναφερθώ στη σημερινή προβληματική κατάσταση.
Μια αρμοδιότητα που θεωρούμε πολύ σημαντική και εκ της φύσεως της, πρέπει να ασκείται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι αυτή των σχολικών εφορειών. Είναι με λύπη που παρατηρήσαμε ότι μια τόσο σημαντική αρμοδιότητα η οποία πρέπει να περιέλθει στις δημοτικές αρχές, δεν έχει εκχωρηθεί στους Δήμους λόγω άρνησης του αρμόδιου Υπουργείου. Εάν θέλουμε αυτή η Μεταρρύθμιση να έχει ουσία και το προτεινόμενο μοντέλο Τοπικής Αυτοδιοίκησης να είναι πραγματικά λειτουργικό, είναι απαραίτητο οι σχολικές εφορείες να περιέλθουν στην αρμοδιότητα των Δήμων. Και στις τρεις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχω προαναφέρει, γίνεται σαφής αναφορά για εκχώρηση της αρμοδιότητας διαχείρισης σχολείων στους Δήμους.
Πέραν της εκχώρησης των αρμοδιοτήτων από το κεντρικό Κράτος προς τους Δήμους, πρέπει να γίνει προηγηθεί η αντίστοιχη οικονομοτεχνική μελέτη για την κοστολόγηση των αρμοδιοτήτων αυτών, έτσι ώστε να παραχωρηθούν και οι ανάλογοι πόροι στις δημοτικές αρχές για να μπορούν να ανταπεξέλθουν αποτελεσματικά στα νέα τους καθήκοντα.
Τέλος, μέλημα της Ένωσης Δήμων αποτελεί και η πρακτική εφαρμογή των όσων θεωρητικών διαστάσεων συζητούνται για το περιεχόμενο της Μεταρρύθμισης καθώς και η ομαλή μετάβαση στο νέο μοντέλο που θα προκύψει. Είναι για το λόγο αυτό που ζητούμε τη δέσμευση του Υπουργείου Εσωτερικών ότι:
(α) θα προχωρήσει αμέσως η διεξαγωγή κάθε αναγκαίας οικονομοτεχνικής μελέτης για τη δημιουργία και λειτουργία των νέων δομών που θα προταθούν.
(β) θα προχωρήσει η πριμοδότηση των νέων Δήμων που θα προκύψουν από τις συνενώσεις.
(γ) θα προχωρήσει ο νομοτεχνικός σχεδιασμός των νέων δομών, χωρίς καθυστέρηση και με τη συμπλήρωση κάθε αναγκαίας οικονομοτεχνικής μελέτης.
(δ) Η Ένωση Δήμων Κύπρου θα συμμετέχει στο νομοτεχνικό σχεδιασμό της προτεινόμενης μεταρρύθμισης και όχι να ενημερώνεται εκ των υστέρων ή κατόπιν εορτής.
(ε) Τα νομοθετήματα που θα ρυθμίζουν τη Μεταρρύθμιση, την εισαγωγή και λειτουργία των νέων Δήμων / δομών να προχωρήσουν μαζί. (κατάθεση στη Βουλή ταυτόχρονα των σχετικών Νομοσχεδίων, Κανονισμών, και άλλων ενδεδειγμένων μέτρων στήριξής τους).
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, στα χέρια μας έχουμε ένα πρώτο προσχέδιο νομοσχεδίου, το οποίο έχει προκύψει τόσο από τη δουλειά που έχει κάνει ο εμπειρογνώμονας του Υπουργείου Εσωτερικών για το θέμα της Μεταρρύθμισης, όσο και από τις διάφορες διαβουλεύσεις του Υπουργείου Εσωτερικών με τους εμπλεκόμενους φορείς.
Ως Πρόεδρος της Ένωσης Δήμων, θέλω να αναφέρω για το κείμενο που μας δόθηκε ότι, εκ πρώτης όψεως, περιλαμβάνονται θετικά και αρνητικά δεδομένα όπως και αρκετές ασάφειες σε σημαντικά σημεία. Δεν σας κρύβω ότι, κατά την άποψη μου, χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά για να ολοκληρωθεί η Μεταρρύθμιση της τοπικής δημοκρατίας στον τόπο μας.
Εκκρεμεί να αποσαφηνιστούν κρίσιμα σημεία, όπως για παράδειγμα ο μηχανισμός της Κρατικής χορηγίας προς τους Δήμους. Είναι η θέση μας ότι η Κρατική Χορηγία πρέπει να αποτυπωθεί ως συγκεκριμένο ποσοστό επί των εσόδων του Κράτους. Επίσης, είναι σημαντικά τα κενά και οι ελλείψεις όσον αφορά τις παραπομπές σε άλλους Νόμους για διάφορες αρμοδιότητες, και ειδικότερα οι ασάφειες που υπάρχουν, όσον αφορά τις προσλήψεις προσωπικού στους Δήμους και άλλα πολλά.
Οφείλω όμως παράλληλα να ομολογήσω ότι γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια για να αγγιχτούν οι βασικοί πυλώνες που έχουμε θέσει ως Ένωση Δήμων για τη Μεταρρύθμιση και είμαι αισιόδοξος ότι στη συνέχεια των διαβουλεύσεων μας τόσο με την Κυβέρνηση, όσο και με τα πολιτικά Κόμματα, θα επιδειχθεί καλή διάθεση ούτως ώστε να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Επειδή η Ένωση Δήμων βρίσκεται επί του παρόντος στη φάση που συλλέγει απόψεις και παρατηρήσεις από όλους τους Δήμους επί του κείμενου που μας δόθηκε, δεν θεωρώ δόκιμο αυτή τη στιγμή να μπω σε λεπτομέρειες και να αναλύσω τα διάφορα σημεία που μας προβληματίζουν, πριν να έχω στα χέρια μου την τελική έκθεση της ομάδας εργασίας της Ένωσης Δήμων, η οποία θα συνοψίζει όλα τα σημεία και θα δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις απόψεις των Δήμων.
Η έκθεση αυτή θα εξεταστεί από την Εκτελεστική μας Επιτροπή και τα πορίσματα που θα εξαχθούν θα συζητηθούν σε έκτακτη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Δήμων, η οποία θα πραγματοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο για συζήτηση του θέματος της Μεταρρύθμισης. Εκεί θα δοθεί η ευκαιρία σε όλους τους Δήμους να αναπτύξουν δημοκρατικά τις απόψεις τους. Η ημερομηνία της Συνέλευσης θα ανακοινωθεί προσεχώς και πιστεύω ότι μετά το πέρας και αυτής της συζήτησης, που εύχομαι να είναι εποικοδομητική, η Ένωση Δήμων θα είναι σε θέση να προωθήσει συγκεκριμένα σημεία για να καταλήξει η διαπραγμάτευση και να προχωρήσουμε στην υλοποίηση.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι από πλευράς Ένωσης Δήμων υπάρχει διάθεση για συνεργασία και διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σε αυτή την προσπάθεια. Εάν όλοι μας δουλέψουμε με κοινό γνώμονα για το συμφέρον του πολίτη, είμαι αισιόδοξος ότι το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής δεν μπορεί παρά να είναι θετικό για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Επισυνάπτεται σχετική παρουσίαση:
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΗΔΗΚΕΚ – ΠΕΟ
